Монголын нууц товчоо бол Мөнх тэнгэрийн хүч (эрчим, энерги) дор Их суу заль-ийн игэгэн (үйлчлэл) дор Дэлхий дахиныг түвшитгэж, хүн төрөлхтөнийг амар амгаланд хөтөлсөн Чингис хаан-ы, ионголчуудын бодит түүх мөн. Чингис хааны уг гарвал хийгээд түүний бага нас, "түүх" эхэлсэн нь -- Чингис хааны өсөх нас: амьдралын "хүнд хэцүү"-г даван туулж эхэлсэн нь -- Мэргидийг мөхөтгөсөн хийгээд Монгол овог аймгаа буцаан нэгтгэж "хан"-д өргөмжлөгдсөн нь -- Анд нөхөр Жамуха, ах дүү Тайчууд, Жүрхидүүдтэй хийсэн дотоодын тэмцэл хийгээд үнэнч нөхдөө олсон нь -- Эртний өст Татаарыг мөхөтгөж, Ван-хантай эетэлдсэн хийгээд атаатны занганаас сэрэмжилсэн нь -- Ван-хан "тусыг усаар" хариулсан хийгээд Чингис хаан "төр ёс"-ыг сануулж, Хэрэйд аймгийг мөхөөсөн нь -- Цэргээ эмхлэн засч, черби, хэвтүүл, тойрохууд, хишигтэнээ томилсон хийгээд Найман, Мэргидийг дагуулсан нь -- Монгол угсаатнаа бүрэн нэгтгэж "Чингис хаан" цол өргөгдсөн хийгээд улсаан засан тохинуулах ажлыг эхлүүлсэн нь -- Улсыг түвшитгэн засч, улс байгуулсан гавьяатнуудыг шагнаж, томилсон хийгээд шадар хишигтэн цэргийг байгуулсан нь -- Ойрад, Уйгар болон Ойн иргэдийг дагуулж, улс хураах үйлсэд зүтгэгсэдийг тэтгэж, Хонхотаныг номхотгосон нь Хятад, Тангуд, Сартуул, Зүрчидийг эзлэн зүг зүгт нутгаа тэлж, хөвүүдээс "төр барих" залгамжлагчийг тодруулсан нь -- Чингис хаан "тэнгэрт гарав", Өгэдэй залгамжилж, хөвүүд хамтдан гүр улсаа бататгав --

(Кирил)